Een reis naar Spike Island

Hoe steil ze ook zijn, het zijn deze heuvelachtige straten die Cobh tot een van de meest gefotografeerde steden in het eeuwenoude oosten van Ierland maken. De stad ligt ingeklemd tegen een heuvel, met snoepkleurige huizen in rijen, en heeft elegante Victoriaanse muziektenten, een bruisende haven en een van de mooiste Georgiaanse terrassen van heel Ierland.

De zee overheerst; weidse uitzichten over de oceaan dienen zich op onverwachte momenten aan en het weer lijkt als een lopende band over de Atlantische Oceaan te rollen. Het is niet ongebruikelijk om de ene minuut in de bovennatuurlijke duisternis te worden geworpen vanuit een dreigende regenwolk en de volgende minuut in scherp zonlicht te baden.

Beneden bij de haven komt de geschiedenis van Cobh scherp in beeld. Vanaf dit punt vertrokken tussen 1815 en 1970 meer dan drie miljoen mensen; sommigen naar strafkolonies, anderen naar een beter leven, en weer anderen naar hun dood.

De stad is onlosmakelijk verbonden met twee van 's werelds beroemdste scheepsrampen: de torpedering van de Lusitania in 1915 en het zinken van de Titanic in 1912. Tegenwoordig kijkt de Titanic Experience Cobh uit over een haven die wordt bezocht door luxe cruiseschepen — Cobh is de enige haven in Ierland met een speciale aanlegplaats voor cruiseschepen.

Maar de laatste jaren brengt een andere bezoekersattractie nieuwsgierigen naar deze kleine Victoriaanse zeehaven in county Cork: Spike Island. Sinds 2015 vertrekken er tours van Cobh naar Spike en in 2017 werd het uitgeroepen tot 'Europe's Leading Tourist Attraction' bij de World Travel Awards.

De 12 minuten durende veerboot naar Spike Island is kort maar schilderachtig, en de passagiers wringen zich in de kleine buitenruimte om optimaal te kunnen genieten van het dramatische uitzicht op Cobh. De meesten lijken iets van de plek te weten, maar weinigen weten wat ze kunnen verwachten. "Het is net als het Alcatraz van Ierland, toch?", vraagt een Amerikaanse vrouw me als we door de haven van Cork varen, waarbij de meeuwen kraaien.

De waarheid is dat het wel en niet zo is. Spike is, net als Alcatraz, zeker een van de meest beruchte eilandgevangenissen ter wereld, maar het is nog veel meer. Het was ooit een klooster en een fort. Maar het was ook een thuis. Mensen woonden hier tot 1985, totdat een gevangenisopstand leidde tot een gedwongen evacuatie.

Als we ons verzamelen op de kleine pier van Spike en onze gids Fionnán ontmoeten, lijkt het een eiland als alle andere, maar de verlaten huizen, waarvan sommige aan de buitenkant goed bewaard zijn gebleven, geven het een spookachtige sfeer. In de hoogtijdagen aan het eind van de 18e eeuw woonden hier bijna 300 mensen die deel uitmaakten van het leger, of hun familie woonde hier. Ze verbouwden hun eigen voedsel, schoolde hun kinderen, plukten alikruiken op de stranden, hielden dansavonden en praatten met elkaar.

Fionnán legt uit dat zij niet de eersten waren die van deze plek hun thuis maakten. In 635 n. Chr. werd hier een kloosternederzetting gebouwd, die een veilig toevluchtsoord vormde voor monniken die het land bewerkten en op het water visten. Tegenwoordig is er niets meer over van het klooster; in plaats daarvan domineert de enorme hulk van wat bekend stond als Fort Mitchell.

In de loop van ongeveer 400 jaar werd Spike vier keer gebruikt als gevangenis; de eerste keer was in de 17e eeuw en de laatste keer was in 1985. Het is opmerkelijk om te bedenken dat het pas in 2004 werd gesloten.

"Geloof het of niet, maar Spike was nooit bedoeld als gevangenis," legt Fionnán uit. "Het werd in 1804 gebouwd als een stervormig fort om het Britse Rijk te beschermen tegen al zijn vijanden. Maar in de 19e eeuw, na de grote hongersnood, werd Spike een van de grootste gevangenissen op de Britse eilanden. Er waren meer dan 2500 gevangenen en meer dan 1000 stierven in de eerste zes jaar van het bestaan; veel van de mensen hier waren kinderen."

Tot nu toe zijn we buiten de gevangenismuren geweest en het is een bijna landelijke omgeving met paden in de schaduw van bomen, stukken prachtig gemaaid gras en een glimp van de zee, maar als Fionnán zijn rondleiding beëindigt met een uitgebreide beschrijving van de gevangenisrellen van 1985, worden we aan ons lot overgelaten en is het tijd om Spike binnen te gaan.

Het eerste dat je opvalt, is de grootte van de plek. Spike is enorm en het kan een beetje lastig zijn om te zien waar je heenmoet. Ik kies ervoor om tegen de klok in te gaan en eerst naar de moderne gevangenis te gaan. Ik ben helemaal alleen.

Het is een verontrustende ervaring om door deze gangen te lopen, met hun stalen poorten en troebele gele gangen. De gevangeniscellen zijn zoals ze zijn achtergelaten — gehuld in koude, ontmoedigende grijstinten en af en toe bewoond door modellen van voormalige gevangenen die me regelmatig de stuipen op het lijf jagen.

Er zijn After Dark Tours op Spike Island, maar die zijn alleen voor de waaghalzen. Terwijl ik rondloop, denk ik verschillende keren voetstappen achter me te horen. Op andere momenten is het alarmerend om alleen te zijn in het beruchte Victoriaanse strafblok, waar water druppelt en wanhoop door de stenen lijkt te sijpelen.

Bezoekers krijgen ongeveer 3,5 uur de tijd om Spike Island te verkennen en de tijd gaat opmerkelijk snel voorbij. De tentoonstellingen hier — of het nu gaat om de uitstekende details van de gevangenisrellen in de moderne gevangenis of de verhalen over dansen en gezelligheid voor de plaatselijke bevolking in Mitchel Hall — zijn gedetailleerd en meeslepend.

Ik neem wat extra tijd voor het vertrek van de veerboot om de 2,4 km lange Ring of Spike wandeling buiten de vestingmuren te maken. Ondanks het weelderige gras, de zilverachtige wateren van de Atlantische Oceaan en het zachte vogelgezang, is de geschiedenis van het eiland nooit ver weg. Tijdens de wandeling van 45 minuten kom ik langs een kerkhof van een veroordeelde, een voormalig ziekenhuis uit de 19e eeuw genaamd Bleak House en de vervallen, met klimop begroeide gebouwen van het oude dorp.

Het is een idyllische onderbreking van de vaak claustrofobische omstandigheden in de gevangenis en alles, van het weidse uitzicht op de haven van Kinsale tot de verrassende smaragdgroene kleur van het gras, lijkt er in scherp reliëf te staan.

Als de regen begint te vallen, is het een opluchting om de veerboot te zien. Wanneer we allemaal aan boord zijn beginnen we aan de langzame terugreis naar Cobh, dankbaar dat niemand van ons is achtergelaten.